Papegaaien worden door sommige beschreven als grillig: speels en liefdevol de ene minuut, bevelend en nukkig de andere. Soms leggen ze het er dik bovenop maar soms ook subtiel - de lichaamstaal van de papegaai kan veel vertellen over wat je vogel wil en nodig heeft. Alhoewel verschillende rassen natuurlijk een verschillende lichaamstaal hebben om dingen duidelijk te maken zijn er toch een aantal overeenkomsten die we hieronder zullen bespreken.

Bijvoorbeeld kijken naar je vogels ogen, de geluiden die ze maken, de manier waarop ze hun vleugels houden en bewegen of de staart, het gebruik van de snavel en de hele lichaamshouding kan je heel wat vertellen.

Ogen
Anders dan de mens zijn vogels in staat hun iris te controleren. Ze kunnen deze snel achter elkaar groter en kleiner laten worden. Dit noemt men flitsen of pinnen en papegaaien laten dit zien als ze opgewonden zijn, geweldig geinteresseerd, boos, bang of agressief. Op het moment dat je dit flitsen of pinnen ziet moet je ook met de omgeving rekening houden en de rest van de lichaamshouding van je papegaai om erachter te komen in welke van deze emotionele staten je papegaai verkeert.

Geluiden
In het wild gebruiken vogels verschillende geluiden om de anderen te waarschuwen voor gevaar, een partner aantrekken, territorium afbakenen en sociale contacten onderhouden. De meeste vogels zijn heel goed met geluiden en zullen ze ook gebruiken om met jou te communiceren.

Zingen, praten en fluiten: deze geluiden zijn vaak tekenen van een gelukkige, gezonde, en blije vogel. De meeste papegaaien zijn gek op publiek en zingen, praten en fluiten het meest als er iemand in de buurt is, anderen doen dat juist als er niemand in de buurt is.

Kwetteren: dit kan heel zachtjes zijn of heel erg luid. Wanneer ze zacht kwetteren is het vaak een teken van tevredenheid of het oefenen van praten wat veel papegaaien doen. Wordt er luid gekwetterd is het een vorm van aandacht vragen, je er even aan herinneren dat de papegaai er is. In het wild zie je dit gekwetter vaak tegen de tijd dat ze gaan slapen, zo houden ze in de gaten waar de rest van de groep is.

Spinnen: niet echt hetzelfde als het spinnen van de kat, het spinnen van de papegaai is meer een zachte grommmmmm. Het kan zowel gebruikt worden wanneer de papegaai heel tevreden is als wanneer de papegaai zeer geergerd is. Het blijft dus zinnig te kijken naar wat er op dat moment in de buurt van de papegaai gebeurt om erachter te komen welke van de twee emoties met het spinnen wordt aangegeven.

Klikken met de tong: kan een vorm van zelfvermaak zijn of de papegaai wil worden geaaid of opgetild.

Grommen: Niet alle papegaaiachtigen doen dit maar het is meestal een agressieve manier van reageren. Als je papegaai gromt kijk dan goed na wat zich in z'n buurt bevind waardoor hij dit gedrag vertoont. Het beste is dit vervolgens te verwijderen. Wanneer de papegaai gromt als je hem wilt oppakken is dit een teken dat ie niet wil worden aangeraakt. Hij 'gromt' je zo uit de buurt!

Vleugels
Vleugels zijn niet uitsluitend bestemd om te vliegen. Ook hieraan kun je heel wat afleiden. Vaak worden ook deze gebruikt om te communiceren!

Flapperen met de vleugels: Flapperen oftewel vliegen terwijl ze op hun plek blijven zitten wordt gebruikt als oefening van de spieren, om je aandacht te trekken of gewoon even te laten merken dat ze 'happy' zijn. Ook zie je dit tijdens hele warme dagen om zich even wat koelte toe te wuiven

Veren opzetten en de vleugeltjes schudden: kan eigenlijk veel dingen betekenen (de vogel wordt dan wat bol en je kunt tussen de veren kijken). Het kan agressie aanduiden, of pijn. Ook wordt dit gebruikt om de vleugelveren even netjes op zijn plaats te leggen. Zie je dit in combinatie met bewegingen van het hoofd en ophalen van de schoudertjes betekent het meestal dat ze eten willen.

Afhangende vleugels: Bij jonge vogels zie je dit zowieso vaak aangezien ze nog niet echt goed weten hoe ze hun vleugels moeten 'invouwen'. Bij oudere vogels echter kan het een aangeven dat ze ziek zijn. Als de vogel zich lichamelijk heeft uitgeput (bv net heeft gebadderd) zie je dit ook wel. Het kan dus ook vermoeidheid aangeven of ze laten zo hun vleugeltjes drogen.

Staart
Ook de veren van de staart van de papegaai worden gebruikt om te communiceren.

Wapperen: een vogel die met de staart wappert kan blij zijn je weer te zien, vergelijkbaar met het kwispelen van de hond. Ook kan het een voorbode zijn dat ze zich gaan ontlasten.

Flapperen (wijd uitzetten en heen en weer bewegen): een universeel teken dat ze blij zijn je te zien, zie je tijdens het spelen met een favoriet speeltje of als ze iets lekkers krijgen. Het kan ook even het ordenen van de staartveren betekenen.

Op en neer bewegen terwijl de staart wat bol naar beneden staat: wanneer je dit in combinatie met zwaar ademen ziet en weet dat de vogel zojuist lichamelijke inspanning heeft geleverd kun je ervan uit gaan dat de vogel even op adem zit te komen. Zie je deze twee tekenen echter terwijl je weet dat de vogel geen lichamelijke inspanning heeft geleverd kan het een teken zijn dat ze ziek zijn. Dit kan ademhalingsmoeilijkheden aangeven of een infectie. Het is verstandig hier een vogelarts in te schakelen.

Wijd uitzetten en uitgezet houden: dit zie je vaak in combinatie met agressie of boosheid. Ook een hard geluid kan vergezeld gaan van het wijd uitzetten van de staart. Bij papegaaien is dit de manier om zich even sterk te laten zien en gelden. Kijk hoe sterk en vitaal ik ben.

Benen en poten
De benen en poten worden niet zo vaak gebruikt als communicatiemiddel maar toch zijn er wat interessante gedragingen uit af te leiden.

Trappelen met de voetjes: Sommige papegaaiachtigen, vooral de kaketoe, gebruiken deze aktie om hun terratorium aan te geven. Je ziet dit gedrag wanneer ze het gevoel hebben dat hun terratorium wordt bedreigd.

Slappe benen: Sommige vogels gebruiken dit handig als ze nog niet weggezet willen worden of aandacht willen. Ineens zakken ze door de beentjes en vaak zie je dit gedrag als ze door hebben dat je ze terug in de kooi wilt zetten. Het is dus eigenlijk een vorm van tegenwerking. Even langer in je handen houden en je komt erachter of ze zich gewoon aan zitten te stellen en vaak blijken ze enige tijd later wel degelijk voldoende kracht in de beentjes te hebben. Je ziet heel vaak dat papegaaieneigenaren zo aardig door hun vogel in het ooitje worden genomen. Sommige papegaaien kunnen hier heel geroutineerd misbruik van maken en je laten denken dat ze zwak zijn of ziek.

Op de kop hangen aan voeten, aan een voet of zelfs een nagel: voor veel papegaaien is dit een heel natuurlijke gedraging. Hoe dan ook zitten ze meestal lekker in hun vel wanneer ze dat doen. Het kan tevens een manier zijn om in te schatten hoe hoog ze zich bevinden en al schommelend proberen ze zo te kijken of de sprong naar de grond wellicht op deze wijze kan worden verkort.

Nagelbijten: dit is vaak een teken van onzekerheid. Je ziet dit wanneer de papegaai iets van je wil en gefrustreerd raakt omdat je hem niet (lijkt) te snappen. Eigenlijk geven ze zo aan zich even geen raad te weten met de situatie en het lijkt een beetje alsof ze hun nagel in de bek plaatsen en hem er dan snel uittrekken. Dit vaak een aantal malen achter elkaar. Uiteraard maken ze de nagel ook met de snavel schoon, dit ziet er echter heel anders uit.

De snavel
De snavel wordt voor heel veel doeleinden gebruikt. Van het verzorgen van het verenpak tot het kraken van nootjes en zaadjes. Het kan een wapen zijn of een gereedschap om hun nest te bouwen. Er zijn ook veel manieren waarop de vogel de snavel gebruikt in het communiceren.

Knarsen: Knarsen geeft tevredenheid en/of vermoeidheid aan. Ontspanning dus! Je hoort dit vaak vlak voor de papegaai in slaap valt. Ook wanneer ze even gezellig bij je zitten te soezen hoor je dit tevreden 'geknars'. Het is het langs elkaar schuiven van de twee snavelgedeeltes. Ook geloofd men dat de papegaai dit doet om de snavel in tip-top conditie te houden. Niet iedereen vind dit een prettig gehoor maar het is vergelijkbaar met het spinnen van een kat.

Klikken van de snavel: Het klikken met de snavel, of het schuiven van de bovenste en onderste snavelpunt over elkaar kan veel verschillende betekenissen hebben. Als de vogel een keer klikt en haar ogen groot maakt en geen agressieve houding aanneemt, betekend dit dat ze je begroet of iets begrijpt. Als de vogel meervoudig met haar snavel klikt, en dit herhaalt, waarschuwt ze je en wil niet opgepakt worden.

Het afvegen van de snavel: Iets dat vaak te zien is vlak nadat de vogel iets heeft gegeten. Meestal zal de vogel haar snavel afvegen aan een voerbakje, de vloer van het hok of aan de spijlen van de kooi, tot dat haar snavel schoon is. Sommige vogels gebruiken dit schoonmaken van de snavel om hun terratorium af te bakenen. Dit gedrag komt vaker voor bij vogels die aan andere vogels worden geintroduceerd, of wanneer andere vogels in de buurt zijn.

Bijten: Vogels kunnen verschillende aanleidingen hebben om te bijten, dus is het belangrijk om eerst te kijken naar de directe omgeving waarin ze op dat moment zit om er achter te kunnen komen waarom ze bijt. Het beschermen van haar terratorium, bang zijn, of juist boos zijn kunnen aanleidingen zijn voor een papegaai om te bijten.

Kauwen: Veel vogels vinden het leuk om ergens op de kauwen, en doen dit om verschillende redenen, waaronder het verzorgen van de snavel en om zichzelf te vermaken. Om je vogel gestimuleerd en geinteresseerd te houden is een redelijke hoeveelheid speelgoed nodig. Zo voorkom je dat ze gaat kauwen op dingen waarvan jij het liever niet hebt (denk maar aan de telefoonkabel, of een ander gevaarlijk draadje)

Opbraken: Het opbraken van voedsel dat in de snavel, slokdarm of krop zit. Als je vogel haar ogen groot maakt, haar hoofd op en neer beweegt en haar nek naar je uitsteekt en vervolgens haar voedsel voor je opbraakt, laat ze zien dat ze je heeeeeel erg lief vind. Vogels voeren hun jongen, door voedsel op te braken en het zo, voorgekauwd, aan hun kroost te voeren. Ook koppeltjes doen dit vaak voor elkaar, als een teken van hun samenzijn.

Bekvechten: Het vastpakken van elkaars snavel is een van de manieren waarop vogels met elkaar spelen.

Houding
De algehele lichaamshouding is belangrijk om erachter te komen wat je papegaai je probeert te vertellen. Sommige houdingen hebben specifieke betekenissen. Hieronder een aantal van de meest belangrijke;

Als de vogel een ontspannen houding vertoont en het hoofd en het lichaam rechtop houdt is de vogel happy en tevreden.

Wanneer de vogel het hoofd en het lichaam in rechtstand houdt met de spieren gespannen en de veren plat tegen het lichaam maakt ie duidelijk dat dit zijn terratorium is en hij daar thuishoort.

Hurkzit met het hoofd neerwaarts in jouw richting of gebogen geeft de papegaai aan dat ie best gekriebeld of geaaid wil worden.

Dezelfde houding, echter met ontspannen lichaam en vleugels in de lucht gestoken is aandachttrekken, hetzij van de eigenaar, hetzij van een potentiele partner.

Licht gehurkt, alle veren van het lijf opgezet, hoofd naar beneden en de ogen fijngeknepen, veren van de staart wijduitgespreid geeft aan dat je niet dichterbij moet komen want de papegaai zal bijten. Zodra de vogel wordt ge-ergerd zal ie aanvallen zonder aarzeling. Wanneer dit ook nog eens wordt vergezeld met snelle stapjes in je richting, een stukje terug en weer snel vooruit is het beter de vogel even met rust te laten tot ie is gekalmeerd. Hij is dan erg opgewonden!

Papegaaien gebruiken hun lijf en lichaamsdelen op verschillende manieren om de ander iets duidelijk te maken. De boodschappen zijn vaak erg duidelijk en zowat elk dier kan deze lichaamstaal begrijpen. Andere zijn subtiel en je hebt ervaring nodig om deze te kunnen interpreteren. Ook hebben de diverse rassoorten zo hun eigen lichaamstaal, alhoewel onder de vogelsoorten deze ook wanneer het een ander ras betreft gemakkelijk zullen worden begrepen. Door veel naar de vogel te kijken en te proberen hun lichaamstaal juist te interpreteren zal de relatie eigenaar/papegaai een stuk gemakkelijker worden!

Vertaald uit het engels: Bird Body Language
Bron: Veterinary & Aquatic Services Department, Drs. Foster & Smith, Inc.